In de 17e eeuw waren vooral de hervormden degenen die het geloofsleven in de veenkoloniën bepaalden. Katholieken waren niet populair. Wie in de veenkoloniën een mis wilde bijwonen moest maar naar de stad gaan, daar waren enkele schuilkerken beschikbaar. Toch werden in de veenkoloniën illegale missen gehouden, zoals in 1771 in een boerderij in Oude Pekela. Deze mis eindigde in heftige schermutselingen; volgens overlevering waren de ‘anti-papisten’ zo woest dat zij van de boerderij niets overgelaten hebben.
In 1783 mochten de Pekelders alsnog een Rooms Katholieke parochie stichten, op voorwaarde dat de kerk er aan de buitenkant als een woonhuis uitzag. Op 5 november 1783 werd uiteindelijk de eerste viering van de Sint Willibrordusparochie gehouden, waar zo’n vierduizend mensen aanwezig waren.
Aanvullende Informatie:
Geschiedenis
R.K. St. Willibrorduskerk te Oude Pekela. Verving een eerdere schuurkerk uit 1783. Belangrijke, beeldbepalende kerk met hoge toren. Met name qua interieur, met de monumentale aankleding en inventaris uit het atelier Mengelberg te Utrecht, rijk gedetailleerde neogotische kerk. Typerend en karakteristiek werk in het oeuvre van N. Molenaar (1850-1930), leerling van Pierre Cuypers (1827 – 1921) . Restauratie 1988. Onverminderd in gebruik als R.K. parochiekerk. Deze kerk (1895, N.Molenaar) is gerestaureerd en heeft (ook) een multiculturele bestemming gekregen. (48-02/49-03)
De Sint-Willibrorduskerk is een rooms-katholieke kerk aan de Feiko Clockstraat in het Nederlandse dorp Oude Pekela.
De kerk werd tussen 1895 en 1896 gebouwd ter vervanging van een oudere schuurkerk uit 1783. De bouw was lange tijd uitgesteld omdat de kerkgemeente geen nieuwbouw wenste. Het kerkbestuur vroeg van architect Nicolaas Molenaar sr. om de Sint-Bonifatiuskerk van Cuypers in Dokkum te kopiëren, maar de ervaren Molenaar kwam met een eigen ontwerp. Hij ontwierp een neogotische kruisbasiliek (de enige naast de Uithuizer Jacobuskerk in de provincie buiten de stad Groningen), met een toren boven de entree. De toren heeft veel weg van de toren die Pierre Cuypers ontwierp voor de Sint-Willibrorduskerk van Sappemeer. Dat de imposante kerk volledig naar het ontwerp werd gemaakt en er geen concessies werden gedaan om financiële redenen heeft vooral te maken met het feit dat papierfabrikant Freerk Liefkes Drenth van de Union de bouw financieel ondersteunde. Molenaar ontwierp ook de naastgelegen pastorie. De neogotische inventaris bestaande uit drie altaren, de preekstoel, heiligenbeelden en verlichting werden gemaakt door de firma Mengelberg uit Utrecht. Op 9 juni 1895 werd de kerk ingewijd door aartsbisschop Henricus van de Wetering.
Tussen 1985 en 1989 werd de Willibrorduskerk gerestaureerd. De kerk en pastorie staan sinds 1994 op de Rijksmonumentenlijst.
Het orgel
Het orgel is gebouwd door C.B. Adema in 1888. IN 2014 is het orgel gerestaureerd door Adema’s Kerkorgelbouw. Het in Nederland unieke een-klaviers orgel met aangehangen pedaal is opgedeeld in twee neogotische orgelkasten met een vrijstaande speeltafel.
Monumentomschrijving Rijksdienst
Naar ontwerp van Nicolaas Molenaar gebouwde in 1896 gewijde neogotische kruisbasiliek met 3/5 gesloten apsis en rechthoekige zijkapellen. Met leien gedekte toren. Toren met twee nissen aan iedere zijde, frontale en hoge naaldspits. Spitsboogvensters. Het terrein begrensd door een eenvoudig eind-19e-eeuws gietijzeren hek. Karakteristiek in de lintbebouwing langs het Pekeler Hoofddiep gesitueerd en ten opzichte van de rooilijn teruggeplaatst, uit donkere baksteen opgetrokken gebouw, waarvan de plattegrond de dispositie weerspiegelt. Het interieur is uitgevoerd in lichtere steensoorten: de bundelpijlers in helderrode steen met natuurstenen lijstkapitelen en hardstenen basementen; de ribben en gordelbogen in rode, de gewelfschelpen in gele baksteen; de muurvlakken zijn gepleisterd. De vensters van koor en zijkapellen zijn kleurig beglaasd. De neogotische inventaris – waaronder drie altaren in kalksteen, de preekstoel, heiligenbeelden en lichtarmaturen – uit het Utrechtse atelier Mengelberg – geheel intact. In 1896 gewijde neogotische kruisbasiliek van belang wegens haar karakteristieke ligging, haar architectonische vormgeving, haar inventaris-onderdelen en de eind-19e-eeuwse gietijzeren terreinbegrenzing. Te rechterzijde aan de St. Willibrorduskerk aangebouwd de eveneens van 1896 daterende en door Nicolaas Molenaar ontworpen pastorie. Ook hier een terreinbegrenzing door een eenvoudig eind-19e-eeuws gietijzeren hek. In de rooilijn gelegen uit donkere baksteen opgetrokken twee lagen tellend gebouw onder met leien gedekte schilddaken. Sobere detaillering met onder andere T-vensters waarboven segmentvormige of halfronde boogvelden met siermetselwerk. Eenvoudige pastorie uit 1896 en eenvoudig eind-19e-eeuws gietijzeren hek van belang wegens hun relatie met de eveneens beschermde St. Willibrordus Kerk. Mechanisch torenuurwerk J. van de Kerkhof, Aarle-Rixtel.
Altaar en Interieur: